Sağdan ve soldan akan trafik

Trafigin hem sagdan aktigi hem soldan aktigi bölgelerde esas amaç trafigi bir düzene koymaktir. Trafik akisi çogunlukla temel kurallara göre düzenlenir. Böylece birbirine çok uzak bölgelerde bile ayni kurallar geçerlidir. Buradaki niyet trafik kazalarinin önüne geçebilmektir. Tüm bunlara ragmen bazi bölgelerde trafik ayni koldan akmaz. Dünyada insanlarin %66 'si araçlarini sagdan akan trafikte sürerler, %34'ü ise soldan akan trafikte. Dünyada soldan akan trafik için yapilan yollar, tüm yollarin %28 'ini olustururken, sagdan akan trafik için yapilan yollar %72 'sini olusturur. 

 Tarihi Gelisim

Ilk otomobillerde böyle problem yoktu. Çünkü ilk otomobillerde tekneden kopya edilmis `yeke' vardi. Yuvarlak `direksiyon' manivela kuvveti ile daha rahat kullanim için icat edildi. Müsterinin istegine göre saga sola veya ortaya konabiliyordu. O dönemlerden çok önce `trafik' sagdan veya soldan diye ayrilmisti. Milattan önce 11 yüzyilda Çin'de kural `adamlarin sagdan, kadinlarin soldan, arabalarin ortadan' gitmesini söylüyordu. Roma Imparatorlugu'nda daha enteresan bir durum vardi. Türkiye'de yapilan arastirmalar Roma arabalarinin sagdan, Ingiltere'de ise soldan gittigini gösteriyor.Bunun istisnasi olarak, 1998'de arkeoleogler tarafindan Ingiltere'nin Swindon kasabasi yakinlarinda, eski bir Roma tas ocagina giden bir yol bulundu.Yolun solundaki girintiler, sagindakinden daha derin oldugundan, buradan arkeologlar arabalarin tas ocagindan yüklü çikip bos girdiklerini anlamislardi.Yani Romalilarin burada yolun solunu kullandigi anlasiliyordu. Yolun veya `geçisin' sagdan ya da soldan yapilmasinda `anatomik' bir neden var. Insanlar sag ellerini daha iyi kullanirlar. Yani kiliçlarini solda tasirlar. Rakipleri ile aralarina kiliçli ellerini koymak için rakiplerinin (yani yolun) solunu seçerler. At arabalarinda da böyle basladi. Çok atli arabalarda arabaci dizginleri sag elinde tutmak için sol arka atin sirtina veya arabanin sol tarafina oturdu. Yol kenarini da iyi görmek için soldan sürdü. Ancak bu durum araba sayisi çogalip karsilikli geçislerde problem çikmaya baslayinca degismeye basladi. Italya'da sehirlerde sag, disarda sol trafik kullanilir oldu. Sonunda Ingilizler 1756'da Londra Köprüsü'nde çikan problemler yüzünden karar verdiler ve Ingiltere'deki tüm köprü ve yollarda `sol' trafik kanunla uygulanmaya basladi. Buna tabii tüm koloniler de dahildi. Ancak Napolyon Avrupa'nin bu noktadaki kaderini degistirdi. Çünkü Napolyon solakti ve düsmanlari `solunda' görmek istiyordu!

Ayni yillarda Amerika'da arabacilar sagda oturur olmuslardi. 1792'de Lancester'den Philedelphia'ya yapilan yolun `sag tarafi' kullanilacaktir diye ilk kanunu Pennsylvania eyaleti çikardi. Avrupa'da Avusturya-Macaristan, Rusya ve Portekiz Napolyon'a uymadilar. Bu ülkeler Birinci Cihan Harbi'nin sonuna kadar soldan trafik kullandilar. Avusturya'nin Napolyon tarafindan zapt edilmis bölümü sagdan kullanirken öteki kisim hâlâ soldan kullaniyordu.Sonunda Hitler basta Avusturya olmak üzere Tüm kitayi `sagci' yapti. Japonya Tren teknolojisini Ingilizlerden aldigi için Samurai zamanindan kalma `solu' uygulamaya devam eti. 1945'te Okinava, Amerikalilarin hâkimiyetinde 1972'ye kadar sagdan, sonra Japonya'ya geri verilince sola geçti. Çin 1945'te saga geçti. Avrupa'da bir tek Isveç, sol trafikte israrli oldu. Ancak baktilar ki Avrupa'ya sattiklari Volvo'lar ve Saab'lar sagdan kendilerine soldan direksiyon üretirken problemler oluyor, 1967'de sag trafige dönen son kita Avrupa'si ülkesi oldular. Amerika'da 1800'lerin sonunda `uyanik' avukat George Seldon, otomobilin patentini aldi. Henry Ford seri üretime geçtigi yillarda royalite parasi kaptirmamak için direksiyonu sola aldi. Kanada bölüm bölüm `saga' geçti. Lunenburg kazasi `saga' geçtikten bir yil sonra 1923'te sigir eti fiyatlari müthis düstü. Çünkü soldan gitmeye sartlanmis araba öküzleri sag trafigi anlayamadilar. 

Güvenlik Faktörleri

1969'da J.J.Leeming tarafindan yapilan arastirmaya göre, trafigin soldan aktigi ülkelerde çarpisma ve kaza oranlarinin daha az oldugu görülmüstür. Ancak Leeming'in çalistigi ülkeler küçük oldugundan bu verilerin heryerde geçerli olamayacagini öne sürmüstür. Ancak yine arastirmalara göre, insanlarin sag gözleri sol gözlerine göre daha baskin ve görme orani daha fazladir. Bundan dolayi, trafigin soldan aktigi ülkelerde karsidan gelen trafik ve dikiz aynasini kontrol etmede sag göz kullanilacagindan burada çarpisma oranlari düsüktür. Trafigin sagdan aktigi ülkelerde ise zayif olan sol gözün karsidan gelen trafigi görmekte ve dikiz aynasini kontrol etmede kullanilmasi kaza riskini artirir.